همانگونه که یک تصویر زیرکانه می تواند دریافت ذهنی ما را بفریبد ؛ یک استدلال زیرکانه نیز می تواند اندیشه ی مارا بفریبد !
مدرک تحصیلی جلد سواد است و لیک سواد خود سواد است؟!
سوال : واقعا سواد چیست ؟ و با سواد کیست ؟
کمی فراتر مفهوم نخبه چیست ؟ و نخبه کیست ؟
هراز گاهی چه بخواهیم و چه نخواهیم درگیر سوالات فوق هستیم و شاید آنطور که باید هنوز به مشارکت معنایی مفاهیم مزبور نرسیده ایم !
متاسفانه نگاه ابزاری و ماشینی و صرفا کاربردی یک جانبه به موجود ارزشمندی به نام انسان باعث شده ، عده ای مدعی العموم با خود شیفتگی بیمار گونه در تخیلات خویش خود را دائما فردی نخبه از نوع پروفسور ( ووپی ) و آن هم در همه ی زمینه ها متصور و بر آن اساس خواب های رنگارنگی ببینند ، به طور مثال برخی افراد صاحب نظر در یک ماده ی درسی علوم ( که قطعا در آن زمینه تلاش فراوان نموده و انصافا قابل احترامند ) همواره خود را مالک دیگران تصور می کند در حالیکه شاید در علوم رفتاری و انسانی و بویژه اعتقادی حتی با تبصره هم قبول نشوند ؟ مگر اینکه به تعادل عقلانی و عاطفی رسیده و تراز روانی داشته باشند .
و تاسف انگیز آنکه عده ای اتفاقا بسیار ارزشمند و انسان محور به دلیل ضعف در برخی رشته های درسی تحت تاثیر نگاه بیمارگونه ی جامعه ، خود را در گروه بیسوادان و یا کم سوادان تصورمی نمایند.
برای تحلیل و پاسخ به چنین مجهولاتی ، ه چاره ای نداریم جز اینکه به منابع معتبری دست بیازیم تا حداقل خود بر باسواد و یا بیسواد و یا کم سواد بودن خویش و دیگران پی ببریم . نگاه سازمان آموزشی _ فرهنگی یونسکو به مقوله سواد
با سواد در معنای خاص فردی است که ظرفیت و قبول تغییر در خود و محیط را دارا باشد.و در معنای طبقه بندی شده ، با سواد کسی است که در مولفه های ذیل حد قبولی ازظرفیت را داشته باشد.
۱-سواد خواندن و نوشتن (ضرورتی به توضیح نیست)
۲_ سواد آموزش و پرورش ( توان و نگرش یاددهی و یادگیری را داشته باشد )
۳_ سواد عاطفی ( مدیریت لازم در ابراز و پذیرش ابعاد احساسی و عاطفی را داشته و به معنای ساده از نگاه محیط ، فردی عاطفی و مهربان باشد ، محبت را نه در درون بلکه در قالب مودت ، آشکار و عینی ساخته و بیرونی سازد و نشانه های ضد سواد عاطفی عبارت است از: رفتارهایی چون تحقیر ، تخریب ، تهدید ، توهین ، تمسخر دیگران و ….….. لازم به توضیح است که متاسفانه روند تمسخر و تحقیر و تخریب دیگران با انواع متدها و بهانه ها در جامعه ی ما با شدت و حدت فروانی سیر صعودی گرفته حتی این پدیده ی شوم در جوهر ، قلم به دستان به ظاهر روشنفکر و برخی مجریان شیک پوش رسانه ها و حتی صاحب منصبان علمی و ….. اظهر من الشمس شده است .
۴- سواد ارتباطی : ویژگی خاص افراد دارنده ی سواد ارتباطی عبارت است از ، موقعیت شناسی و انعطاف در رفتار با پدیده ها و افراد ، این افراد در ارتباط با دیگران نشانه ای از تکبر و خوپسندی نداشته و سعی در فهم متقابل هستند ، بهترین ویژگی این سواد، اخلاق پسندیده در مراودات روزمره می باشد.
۵-سواد مهارت های هفت گانه ی رایانه
۶-سواد مدیریت مالی : مثال ساده ، مثلا در کشور ژاپن از همان کلاس اول ابتدایی سعی می شود مدیریت بر پول تو جیبی
در بین دانش آموزان بحث شود و این فرآیند رفته رفته پیچیده تر و عمیق تر شده تا حدی که دانش آموز فارغ التحصیل از مدارس ، به راحتی می تواند مفاهیم مهم اقتصادی چون پس انداز ، سرمایه گذاری ، تعادل بین دخل و خرج و ….. را در خود نهادینه سازد.
حال بر اساس مفاهیم فوق شاید تا اندازه ای فرق افراد با سواد ، کم سواد و بیسواد را دانسته و شاید نیازی به مبحث افرادنخبه و امثالهم نباشد.
امیدواریم در برنامه درسی مدارس نه در قالب یک رفتار مجمع الجزایری بلکه با نگاهی کاملا تلفیقی و بین رشته ای در فرآیند ارزشمند یادگیری و یادگیری زدایی ( حذف قالب های ذهنی غلط ) گام های اساسی برداشته شود تا دانش آموزان به حداقل مولفه های سواد دست بیابند ، تا حدی که به جای تولید و تربیت افراد مدعی و متکبر ، در پرورش انسانی با صفت آدم کوشیده شود .
نویسنده: رحمان مطلبی